Предлози се неменливи, службени зборови кои покажуваат однос меѓу именските зборови во реченицата или однос меѓу глаголското дејство и додатоците.
На пр.: Книгата е на масата. (именски зборови)
Стојам до ѕидот. (глаголот и додатокот)
Предлозите најчесто имаат пространствено значење, односно го означуваат местото на предметот во просторот.
Предлози во македонскиот јазик
Предлозите се дадени по азбучен ред.
Без означува немање на нешто.
На пример: Што си дошол без тетратка?
Предлогот в, во
Во; в често се употребува во македонскиот јазик и има повеќе значења.
а) означува наоѓање внатре во некоја средина. На пример: Во училната има десет столчиња.
б) упатеност кон некоја средина. На пример: Утре ќе одам во Охрид.
в) временско значење. На пример: Дојди во осум часот.
г) пред деновите во неделата в/во различно се употребуваат: во средата (го означува минатиот ден среда); в среда (ја означува оваа среда што доаѓа); во среда (ја означува секоја среда).
- Предлогот в се употребува пред нечленувани именки што не почнуваат со в или ф (в село, в рака).
- Предлогот во се употребува пред членувани именки (во селото, во раката), пред именки што започнуваат со в и ф (во воздух, во фурна), и пред оние што сакаме логички да ги истакнеме.
Врз означува одозгора на нешто
На пример: Тетратката е врз клупата.
До означува наоѓање блиску до нешто или допира до нешто
На пример: Стојам до таблата. Се допрев до ѕидот.
За означува фаќање или држење за нешто.
На пример: Се фатив за масата за да не паднам.
Се фатив за рачката на автомобилот.
Зад означува дека нешто се наоѓа од онаа страна на друг предмет.
На пример: Стојам зад дрвото.
Заради има причинско и целно значење.
На пример:
Заради тебе не отидов на роденденот.
Го измамив татко ми заради тебе.
Кај означува наоѓање при некого или упатеност.
На пример:
Тетратката ми е кај Бојан.
Одам кај мајка ми.
Како означува споредување.
На пример:
Јас не сум како мајка ми.
Кон означува упатеност кон нешто.
На пример:
Кога се движевме кон театарот пред нас истрча куче.
Крај (покрај) означува дека еден предмет се наоѓа во непосредна близина на друг.
На пример:
Дојди, легни си крај мене.
Кучето застана покрај мене.
Меѓу означува наоѓање во средина на нешто или некаков заемен однос.
На пример:
Таа гордо стоеше меѓу луѓето.
Завршено е меѓу мене и тебе.
Место (наместо) означува заменување.
На пример:
Подобро ќе беше место компири да ручавме ориз.
Попаметно ќе беше да молчиш наместо да зборуваш.
Предлогот на
На е најчесто употребуван предлог во македонскиот јазик. Тој означува:
а) граматички знак за индиректен (дативен) предмет. На пример: Му реков на човекот.;
б) припадност. На пример: Тетратката на Марија.;
в) пространствено значење, згора врз нешто. На пример: Книгата е на клупата.;
г) со глаголски именки. На пример: На одење ми рече за ништо да не се грижам.;
д) временско. На пример: На пролет ќе ги садиме дрвцата.;
ѓ) споредба. На пример: Тој многу личи на него.
- Предлогот на не се употребува зад глаголските именки. На пример, неправилно е: броење на предмети. Правилно: Броење предмети. Ако глаголската именка е членувана, тогаш може да се употреби на: Броењето на предмети.
Над означува наоѓање повисоко од нешто.
На пример:
Тие живеат над нас.
Низ означува насочување надолу, провирање, движење.
На пример:
Се движеа низ насадите од пченка.
Предлогот од
Предлогот од има повеќе употреби:
а) излегување. На пример: Излезе од дома.;
б) оддалечување. На пример: Тој отпатува од Скопје.;
в) симнување. На пример: Слезе од коњот.;
г) посвојно значење. На пример: Моливот од Горан.;
д) потекло. На пример: Јас сум од Скопје.
Одавде,
оданде,
отаде означуваат од оваа или другата страна на нешто.
На пример:
Отаде Вардар се наоѓа старата скопска чаршија.
Околу означува опкружување.
На пример: Столчињата се наредени околу масата.
Освен означува изземање или исклучување.
На пример: Сите дојдоа освен брат ми.
Предлогот по
По е исто така често употребуван предлог. Може да означува:
а) управеност во една насока. На пример: Оди по бразда.;
б) движење или растуреност. На пример: по небо.;
в) посочување на предмети на дејство. На пример: Го удри по рака.;
г) непространствено значење. На пример: Излезе по гаќи, по леб.
Под означува наоѓање подолу од нешто.
На пример:
Пенкалото ми падна под столчето.
Поради има причинско значење.
На пример: Не ги собравме крушите поради тебе.
Потем е временски предлог.
На пример: Прво бевме кај мене потем отидовме кај него.
Пред има две значења:
а) пространствено – од оваа страна на предметот. На пример: Тој стоеше пред мене.
б) временско – со значење на порано. На пример: Бил кај него пред да дојде кај мене.
През е застарен предлог кој се употребува со значењена: во време на, во текот на:
На пример: През Втората светска војна…
Преку означува преминување од една на друга страна.
На пример: Преминавме преку реката.
Може да означува и: полно простирање или целосно опфаќање.
На пример: Го простре јорганот преку целиот кревет.
При означува дека нешто се наоѓа до некој или кај некој предмет.
На пример: Дојде си при мене.
Против означува негативна насоченост.
На пример:
Тој застана против него.
Предлогот со
Со има повеќе значења, и тоа:
а) средство со кое се врши некое дејство. На пример: Го пресече лебот со нож.
б) сообраќајно средство. На пример: Допатува со воз.
в) заедница, придружување. На пример: Дојде со пријателите.
г) поседување на нешто. На пример: Тој беше човек со пари, со куќа и пак не можеше да си најде добра жена.
д) употреба со апстрактни именки. На пример: Тој работи со волја.
Сосе означува заедно со.
На пример: Ја грабна торбата сосе чорапите што беа врз неа.
Според означува сообразување со некого или нешто.
На пример: Според мене, тоа не е точно.
Спрема (наспрема) означува сообразување и противставување. Синоним на според.
На пример: Зборуваше гордо и спрема неговите аргументи сето се чинеше вистина.
Спроти (наспроти) означува од таа страна или спротивставување.
На пример:
Спроти пазарот се наоѓа неговата зграда.
Ги изложи аргументите спроти лагите кажани за него.
Сред означува наоѓање во средината или меѓу нешто, но и временско значење.
На пример:
Застана сред соба.
Се најде сред толпата.
Тој влезе сред час. (со временско значење).
Забелешка
- Често се греши при употребата на предлогот ПО, односно наместо ПО погрешно се употребува прилогот за време ПОСЛЕ. За да се избегне грешката наједноставно е на местото од ПО да се обидеме да го употребиме ПОТОА кој е синоним на ПОСЛЕ. Ако соодветствува, тогаш може да го употребиме ПОСЛЕ, ако не, тогаш стои ПО.
На пр.:
Неправилно: После Втората светска војна… (Ако можеме да го замениме со ПОТОА зборот ПОСЛЕ е правилно употребен. Но, во овој случај не можеме што значи дека тука стои предлогот ПО.)
Правилно: По Втората светска војна…
Прочитај повеќе за неменливите зборови на следнава ВРСКА.
Од темата морфологија прочитај и за:
- Морфологија
- Делови на зборот
- Морфема -видови морфеми
- Збороформа
- Морфолошка поделба на зборовите
- Времињата во македонскиот јазик
- Глаголски групи и раздели
- Граматички категории кај глаголите
- Именски форми на глаголот
- Морфологија – именски зборови (матура)
- Морфологија – глаголи (матура)
- Морфологија – неменливи зборови (матура)
предлози предлози
предлози предлози
предлози