На почетокот од 19. век, во време на османлиско владеење и грчка доминација во црквите, зачувувањето на верата и јазикот значи зачувување на националноста.
Првите просветители, Крчовски и Пејчиновиќ, сфаќајќи ја нужноста од зачувување на верата со своите проповеди се обидуваат морално да го подучат неукото македонско население. Тие се против пиењето, против незнаењето, суеверието, развратот, лошите човекови особини, против нехристијанското празнување и воопшто однесување. За да му се приближат на неукиот народ тие го користат народниот говор и на истиот тој јазик ги отпечатуваат своите книги – првите книги на народен македонски јазик. Тие не се оригинални автори, зашто нивните текстови се обично прераскажани познати религиозни текстови, но значењето е во свеста што црковнословенскиот јазик го заменуваат со народниот.
Јазикот на Крчовски е народен, кривопаланечко-кратовски, со примеси од западномакедонските говори (ги научил, но и: научил го; или употреба на со, но почесто: сос). Кај него се среќаваат и старословенски зборови: сја, сиреч, смертију; бугарски зборови: сичка, част, дјавол; српски: земља; руски: перви, и турцизми: фодуллук.
Пејчиновиќ има поизграден, односно личен стил, особено кога раскажува случки од секојдневниот живот на селаните. Тој користи дијалошка форма со што за првпат им дава можност на обичните селани да проговорат во книга и тоа наменета за богослужба.
Јазикот на Пејчиновиќ е народен, тетовски говор, со примеси на црковнословенизми и турцизми.
Значењето на Пејчиновиќ, покрај отпечатените книги, е и во тоа што го подучувал населението, обновувал цркви и манастири, како и тоа што собирал стари ракописи и средувал манастирски библиотеки за да ги зачува националните вредности.
Прашања:
1. Кога се појавува Просветителството во Европа?
2. Кое дело е најзначен производ на европското просветителство?
3. Кога се појавува Просветителството во Македонија?
4. Кои општествени прилики придонеле за појава на Просветителството во Македонија?
5. Кога и каде е отпечатена првата книга на народен македонски јазик?
6. Колку книги отпечатил Јоаким Крчовски?
7. Каква е содржината на тие книги?
8. Во што е значењето на Крчовски?
9. Каков јазик употребува Крчовски во своите книги?
10. Што е епитаф?
11. Што е опишано во епитафот на Кирил Пејчиновиќ?
12. Во што е значењето на епитафот од К. Пејчиновиќ?
13. Кои се книгите што ги напишал Пејчиновиќ?
14. Која книга Пејчиновиќ ја отпечатил во Солунската печатница на Теодосиј Синаитски?
15. Каков е стилот и јазикот што го употребува Пејчиновиќ во „Слово за празниците“?
16. Кое е значењето на Кирил Пејчиновиќ за македонската литература и историја?