[av_heading heading=’Прашања’ tag=’h3′ style=” size=” subheading_active=” subheading_size=’15’ padding=’10’ color=” custom_font=” av_uid=’av-no5r’][/av_heading]
- Што е синтакса?
- Која е основна синтаксичка единица?
- Кои се другите синтаксички единици?
- Што е реченица?
- Кои се карактеристиките на реченицата?
- Што е именска група?
- Што е сложена реченица?
- Што е врзан текст?
- Кои се главни реченични членови?
- Кои се неопходни реченични членови?
- Кои се второстепени реченични членови?
- Што е прирок?
- Какви видови прироци има?
- Што е прост глаголски прирок?
- Што е сложен глаголски прирок?
- Што е глаголско-именски прирок?
- Што е подмет?
- Во следните реченици пронајди ги подметот и прирокот (за прирокот да се наведе и каков е):
- Докторот се заинтересира за темата.
- Можеш да замолиш некого!
- Се насмеа.
- Престана да врне по деветте.
- Тревогата беше лажна.
- Мозокот ми е здрвен како стап.
- Човековата неблагодарност нема граници.
- Погребната поворка не може да мине покрај полициската станица.
- Обиди се да не мрдаш!
- Адвокатот стана да ја избрка.
- Мојата куќа е под хипотека.
Одговори:
1. Синтакса е дел од науката за јазикот која се занимава со јазично точниот редослед на зборовите во реченицата.
2. Основна синтаксичка единица е реченицата.
3. Помала од реченицата е именската група, а поголеми се сложената реченица и врзаниот текст.
4. Реченица е основна синтаксичка единица која е конструирана според јазичните правила (јазичната шема) и која содржи еден прирок.
5. Реченицата има своја содржина; своја интонација со што се изделува од другите делови од текстот; своја точно определена граматичка структура; своја модалност со која се искажува ставот на говорителот и таа претставува дел од текстот.
6. Именска група е неприрошка синтаксичка единица чиј централен дел е именката или некој друг именски збор. Таа е помала од реченицата и е нејзин дел.
7. Сложена реченица е поголема синтаксичка единица од реченицата која содржи најмалку два прирока.
8. Врзан текст е најголема синтаксичка единица која содржи повеќе реченици смисловно поврзани во целина.
9. Подмет и прирок.
10. Предмет (директен, индиректен, предлошки) и прилошките определби.
11. Атрибут и апозиција.
12. Прирокот е основен дел на реченицата (без прирок нема реченица).
13. Има глаголски и глаголско-именски прирок.
14. Прост глаголски прирок е оној кој содржи само глагол во лична форма.
15. Сложен глаголски прирок е оној кој содржи два глагола од кои вториот се јавува во да-конструкција, а првиот е воведувачки.
16. Глаголско-именски прирок е оној што содржи глагол врска (сум, биде, стане) и именски дел (придавка, именка, заменка, број).
17. Подмет е вториот главен реченичен член кој го означува вршителот (предизвикувачот) на дејството. Секогаш се согласува со прирокот, па затоа не мора да биде изразен (може да е изоставен), но го откриваме во формата на прирокот.
18.
– Докторот (подмет) се заинтересира (прирок – глаголски) за темата.
– Можеш да замолиш (прирок – сложен глаголски) некого! (подмет изоставен – ти)
– Се насмеа. (прост глаголски прирок; подмет – тој)
– Престана да врне (сложен глаголски прирок) по деветте. (нема подмет – безлична реченица; нема одговор на прашањето:кој?)
– Тревогата (подмет) беше лажна. (прост глаголско-именски)
– Мозокот (подмет) ми е здрвен (прост глаголско-именски) како стап.
– Човековата неблагодарност (подмет) нема граници. (глаголско-именски прирок)
– Погребната поворка (подмет) не може да мине (сложен глаголски прирок) покрај полициската станица.
– Обиди се да не мрдаш! (сложен глаголски прирок; подметот е изоставен – ти)
– Адвокатот (подмет) стана да ја избрка. (сложен глаголски прирок)
– Мојата куќа (подмет) е под хипотека. (глаголски – овде „е“ има значење на „се наоѓа“ и не е во функција на помошен глагол).