Југоисточно наречје зафаќа многу поголема област од западното. Тоа ја опфаќа областа источно од реката Вардар и Црна Река. Северната граница оди по линијата Скопје – Свети Николе – Пробиштип; на исток навлегува во Пиринска Македонија, а на југ во Егејска Македонија.
Особеностите во ова наречје не се многу изедначени и егејските говори (јужно наречје) се разликуваат од источномакедонските (источно наречје). Но, сепак имаат заеднички особини.
А. Акцент
Во југоисточното наречје акцентот е слободен и може да се најде на било кој слог од зборот:
– на крајот од зборот: женá, дојдé;
– на вториот слог од крајот од зборот: невéста, постéла (во јужните говори има тенденција да се задржи на вториот слог од крајот на зборот);
– на третиот слог од крајот од зборот: истина;
– на четвртиот слог од крајот на зборот: лáпавица.
Б. Фонетско-фонолошки особености
1. Групата цъв преминала во цав(цаф).
На пр.: цафти.
2. Интервокалното в се чува.
На пр.: човек, глава.
3. Појава на вметнато в на почетокот од зборот.
На пр.: важе, ваглен.
4. Доследно чување на гласот х.
На пр.: бех, бехме, кожух.
5. Карактеристична е редукцијата на самогласките, а пред членот тие сосема се губат.
На пр.: работата – работта; половината – пуловинта.
В. Морфолошки особености
1. Се употребува он, она, оно; они како лична заменка за 3 л.
2. Се употребува само членската морфема -от (-он и -ов не ги употребуваат).
3. Се користат наставките -зе и -ка за засилување на личните заменки.
На пр.: јазе, јаска.
4. Кај показните заменки отсуствува третиот член: се употребуваат тој (тај), овој (вој), а го нема оној.
5. Посвојната заменска придавка гласи: нејн, нејна, нејно; нејни.
6. Дативниот однос се искажува со на.
На пр.: нам – на нас; кому – на кого.
7. Помошниот глагол сум во 3л. мн. е са.
На пр.: тие се – они са.
8. Предлогот во преминал во у, а со во сос(сус).
На пр.: сос нас (сус нас).
9. Не се употребуваат глаголски конструкции со има/нема.
Г. Синтаксички особености
1. Местото на кратките заменски форми е зад глаголот.
На пр.: видох го, разбира се.
2. Се чува употребата на формата од помошниот глагол сум во 3л.едн и мн. во минато неопределено време.
На пр.: Он е дошол, Они са дошли.
Јужните говори имаат свои специфики што се однесуваат на:
1. Се чуваат старословенските групи тј и дј.
На пр.: братја, дјавол.
3. Групата нј преминала во јн.
На пр.: коњ(конј) – којн
4. Мекото нъ (њ) затврднало и преминало во н.
На пр.: бања – бана; дечиња – дечина.
5. Се чуваат консонантните групи шч и жд.
На пр.: свешча, чуждо (чужо).
6. Глаголите чиј општ дел завршува на согласка имаат наставка -и:
На пр.: носи, дери, јади, купви;
а, оние што завршуваат на самогласка имаат наставка -е:
На пр.: трае, чуе.
7. Глаголските конструкции со има/нема многу се употребуваат и заради тоа се загубила л-формата и сите сложени глаголски форми што се образуваат со неа.
На пр.: сум одел – имам одено; бев одел – имав одено; ќе сум одел – ќе имам одено.
8. Предлогот на се употребува за образување на директен и индиректен предмет.
На пр.: Го виде на човеко.
9. Често се употребуваат конструкциите од типот: е дојден, беше дојден.
