Предмет (директен, индиректен и предлошки)
Предмет е именски член во реченицата врз кој преминува или е насочено глаголското дејство. Разликуваме: директен, индиректен и предлошки предмет.
1. Директниот предмет е трпител (подносител) на дејството и се наоѓа со прашањата ШТО или КОГО?
На пример:
Тој игра кошарка. (што игра? – „кошарка“ е директен предмет)
Јас почитувам постари луѓе. (кого почитувам? – „постари луѓе“ е директен предмет)
Карактеристика на македонскиот јазик е удвојувањето на предметот.
Тоа се прави со кратките заменски форми за директен предмет (акузативни форми): едн.:ме; те; го; ја: мн.: нè; ве; ги.
На пример:
Јас ги почитувам постарите луѓе.
2. Кај индиректниот предмет дејството е упатено или насочено кон предметот и со него често се употребува предлогот НА.
Се наоѓа со прашањето КОМУ? (на кого?)
Удвојувањето на индиректниот предмет е уште почесто отколку на директниот.
Удвојувањето се врши со кратките заменки форми на личните заменки за индиректен предмет (дативни форми): едн.: ми; ти; му; ѝ ; мн.: ни; ви; им.
На пример:
Јане ѝ подари цвет на Марија. (кому? – на Марија ѝ – индиректен предмет; што? – цвет – директен предмет)
3. Предлошкиот предмет (предмет со предлог) е реченичен член кој се врзува со прирокот со кој било предлог.
Се наоѓа со прашањата: предлогот што е употребен + што? или кого?
Прилошки определби (додатоци на прирокот за време, место, начин итн.)
Прилошките определби се додатоци на прирокот за околностите во кои или под кои се врши дејството.
Се даваат податоци за тоа: кога, каде, како, колку, зошто, со каква цел, под кој услов се врши дејството.
Како прилошки определби најчесто се јавуваат: прилозите, именките и глаголскиот прилог.
Прашања и вежби за повторување:
6. Што определуваат прилошките определби (додатоците на прирокот)?
7. Наброј неколку прилошки определби!
8. Во следните реченици определи го: подметот, прирокот, предметот и прилошките определби: