Вежби лексикологија (лексички значења на зборовите, лексиката според потеклото, според сферата на употреба, според процесот на обновата, стилска вредност):
1. Напиши синоними за следните зборови:
мома, ружа, поаѓа, има, душман, ракоплеска
2. Како се викаат здебелените зборови во примерот:
Мојот син има 12 години.
Тој носи син шешир.
3. Употреби ги зборовите наградува и надградува во реченици.
Како се викаат овие зборови? _______________________________________
4. Употреби го зборот лак во реченици каде ќе го покажеш неговото различно значење.
Како се викаат овие зборови? _______________________________________
5. Од зададените, состави нови зборови со некоја од претставките: не-, без-, раз-, а-, анти-
среќа, зрел, свесен, жали, страстен, симетричен, фашист.
Овие зборови со спротивно значење се викаат ______________________.
6. Направи деминутивни форми од зададените зборови употребувајќи две различни наставки:
уста, стол, дете, глава
7. Пр. На едно масиште беа испоседнати сто луѓе.
Што означува и како се вика формата „масиште“ употребена во примерот?
8. Направи аугментативни форми од зададените зборови употребувајќи две различни наставки:
вол, крава
9. Пр. Во селцето живееја одвај пет семејства.
Што означува и како се вика формата „селце“ употребена во примерот?
10. Подвлечи го пејоративот во следната реченица:
Таа вошла нашла мене памет да ми соли.
11. Какво е потеклото на здебелените зборови во реченицата?
Мојата сестра има убави очи.
Мотивите во нашата литература често се многу тажни.
12. Подвлечи ги турцизмите во реченицата:
Откако го изедов бурекот сакав да запалам цигара, ама немав кибрит.
13. За следните интернационализми пронајди соодветни наши зборови:
диференцира, инкогнито, хипокрит, реноме, симултано, фундамент
14. Состави реченица (реченици) во која ќе употребиш барем два збора од твојата професионална лексика (и подвлечи ги).
15. Подвлечи ги дијалектизмите во реченицата:
Јаска им кажах да дојдат.
16. Состави кус дијалог (или реченици) во кој ќе употребиш жаргонски зборови.
17. Во следниот пример здебелениот збор се вика _________________________.
Тој за сите си остана еким, никој не го вика доктор.
18. Подвлечи ги индивидуализмот во стихот:
… таго ле неисплакана, остани горда недоустена…
19. Подвлечи го архаизмот во реченицата:
Сите млади се готват, ќе одат аскер.
Прочитајте ги написите:
Лексиката според процесот на обновата
Лексиката според сферата на употреба
Одговори:
- Синоними на дадените зборови (зборови со исто или слично значење) се: девојка, трендафил, тргнува, поседува, аплаудира.
- Зборовите што имаат иста форма (син), а различно значење (како во примерите) се викаат хомоними.
- Наградува и надградува се зборови слични по форма, со различно значење: пароними. Примери: Секогаш ме наградува со насмевка. Постојано го надградувам своето знаење.
- хомоними. Има црвен ЛАК на ноктите. Виножитото направи ЛАК на небото.
- несреќа, незрел, несвесен, разжали, бестрастен, асиметричен, антифашист. Овие зборови се викаат антоними (зборови со спротивно значење).
- уста- усте, устичка, устенце; стол – столче, столченце, дете – детенце, детуле; глава – главче, главченце;
- Зборот „масиште“ означува голема маса; зборовите што означуваат нешто големо се викаат аугментативи.
- вол – волиште, волетина; крава – кравиште, краветина.
- Зборот „селце“ означува мало село – деминутив.
- вошла – пејоратив – означува нешто грдо, одвратно, за подбив.
- Мојата сестра има убави очи. – здебелените зборови се од домашно потеклоМотивите во нашата литература често се многу тажни. – туѓо потекло (интернационализми)
- Во реченицата: „Откако го изедов бурекот сакав да запалам цигара, ама немав кибрит.“ турцизми се: бурек и кибрит.
- диференцира – разликува, издвојува; инкогнито – тајно; хипокрит – лицемер; реноме – углед, прочуеност; симултано – истовремено, паралелно; фундамент – основа, темел, база, подлога.
- Според лексичкото значење зборовите се делат на: синоними, хомоними, пароними и антоними.
- јаска, кажах
- Кај си бе брат? Шо праиш?
- архаизам
- недоустена
- аскер