Почетна » македонски јазик » Дијалектологија – западно наречје

Дијалектологија – западно наречје

Дијалектологија е наука што се занимава со говорите, дијалектите на еден јазик, односно сите јазични појави што не влегуваат во литературниот јазик.

1. Говор е најмала територијална или социјална јазична единица. Тоа е јазичен израз на мал колектив луѓе меѓу кои нема некои позабележителни јазични разлики (охридски говор, рекански говор итн.).

2. Дијалект е поголема јазична целина која опфаќа неколку говори (охридско-преспански, скопско-велешки итн.).

3. Наречје е поголема јазична средина во чиј состав влегуваат повеќе дијалекти или говори.

Македонската дијалектологија ги проучува македонските дијалекти.

Во Македонија постојат три основни дијалектни наречја:

западно

југоисточно (јужно и источно)

северно

Дијалектните карактеристики се во однос на :

            а) акцентот;

            б) фонетско-фонолошките особености;

            в) морфолошките особености и

            г) синтаксичките особености.

            Западно наречје

Западното наречје ја зафаќа територијата на Западна Македонија: на север оди по линијата Скопје -Тетово и граничи со српската јазична територија; на запад граничи со албанската; на југ оди до јужниот дел на Преспанското Езеро; на исток оди по линијата на Црна Река – Вардар – Пчиња до Скопје.

А. Акцент

Во западното наречје акцентот се наоѓа на третиот слог од крајот на зборот кај повеќесложните зборови и се образуваат акцентски целости. (Исто како во литературниот јазик.)

На пр.: тéтратки, тетрáтките; не зéмај го, пóд рака.

Б. Фонетско-фонолошки особености

1. Замена на старословенската група: цъв во цу;

На пр.: цут, цути.

2. Губење на интервокалното в (кога ќе се најде в меѓу самогласки, се губи).

На пр.: човек – чоек

Тетово – Тетоо.

3. При допир на два збора од кои првиот завршува со самогласка, а вториот започнува на самогласка, од првиот збор таа се губи.

На пр.: го испушти – г ’испушти,

се исуши – с ’исуши;

4. Во секвенца од две самогласки од кои втората е и, и преминува во ј.

На пр.: глави – глаи – глај,

лебови – лебои – лебој;

5. Гласот х преминува во в.

На пр.: бев, бевме, кожув.

В. Морфолошки особености

1. Се употребува заменката тој, таа, тоа; тие за трето лице.

2. Се употребуваат сите три членски морфеми: -от, -ов, -он.

На пр.: чоеков, чоекон, чоекот.

3. Наместо кратката заменска форма ги се употребува и.

На пр.: ги виде – и виде.

4. Наместо неа се употребува нејзе (нејзи, нези).

На пр.: Неа ја видов – Нејзе ја видов.

5. Се употребува наставката -т во 3л.едн. сегашно време.

На пр.: тој седит, јадет, носит.

6. Предлогот од се употребува за искажување на посвојност.

На пр.: Куќата од Стојана. Детето од сестра ми.

7. Предлогот со не се удвојува.

На пр.: со сила, со рака.

8. Честа е употребата на глаголските конструкции со има/нема.

На пр.: Тој има/имал/нема/немал работено.

9. Карактеристична е употребата на деминутивните наставки -уле и -иче.

На пр.: детуле, устуле, брадиче, книгиче.

Г. Синтаксички особености

1. Кратките заменски форми се употребуваат пред глаголот.

На пр.: го видов, му реков, се разбира.

2. Формата од помошниот глагол сум во 3л. едн. и мн. минато време се испушта.

На пр.: тој читал, тие читале.

Scroll to Top