За животот на Ацо Шопов
Ацо Шопов бил роден на 20 декември 1923 година во Штип, а починал во Скопје на 20 април 1982 г.
Во Штип завршил основно училиште и гимназија, а Филозофски факултет во Скопје.
Шопов бил активен учесник во НОБ од 1941 година.
По ослободувањето, работел и живеел во Скопје, каде бил уредник на неколку литературни списанија.
Објавил повеќе збирки поезија, но и активно преведувал, претежно од југословенски автори, но и дела од Шекспир, Корнеј, Крилов и др.
.
Во првата фаза, која ги опфаќа годините по војната, тој пишува борбена и патриотска поезија, во која сè е подредено на татковината. Тука спаѓаат збирките: „Песни“, „Пруга на младоста“ (заедно со Славко Јаневски), „Со наши раце“, „На Грамос“.
Во последната фаза, поезијата на Ацо Шопов е исполнета со интровертност и автобиографски елементи во која спаѓаат збирките: „Ветрот носи убаво време“, „Небиднина“, „Гледач во пепелта“.
Поетското творештво на Ацо Шопов
.
Песната „Очи“ е тажачка по загинатата другарка — соборец, Вера Јоциќ. Таа има баладичен, елегичен тон и претставува тажно сеќавање на трите долги дена кога партизаните ја носеле својата другарка на раце низ македонските планини. Тие се неми сведоци на нејзиното бавно умирање, но и сведоци на нејзината бестрашност и храброст.
Блесокот на нејзините очи се вселува во очите на нејзините другари. Тој блесок е поттикот за новите борби за слобода.
.
ОЧИ
Три дена на раце те носевме збрана,
со тага и болка на погледот срцен,
и секоја капка на твојата рана
ко крвава жар ни капеше в срце.
.
Другарите беа и морни и гладни
со згорени грла и свиени плеќи
со тап бол се впија во очите ладни
и жалеа оти не ќе пламнат веќе.
.
Но јас знаев оти пак ке вивнат в жарој
и борците под нив ќе цветат и раснат,
в студените утра ќе греат ко сонце
и никога нема да стијнат и згаснат.
.
Последната вечер в планинското село,
кај борците беа со дрипава дреа,
со пликови жешки на стапал тешки,
и смрштени чела – згасени, мразни
ко нивните пушки укочени, празни,
и нечујно, глуво, ко здушена реја
се точеше шепот од уво до уво:
„Утре, друже, в зори, страшен бој не чека,
а ние сме малку, – сал неколку души…“
.
И кога ко игла ти прободе уши –
ти растресе снага и размолска тага,
со лунјени очи широки и волни
ги расече в ноќта здивените молњи!
.
Ко тогај, ко тогај, о другарко, помниш –
в смрзнатата вечер на пролетта рана,
кај нашата младост и првата радост
ја косеше луто куршумната слана,
а ти чело збрчка, ко тигрица рипна
и летна во ноќта крвава и црна, –
со своите очи што ригаа пламен
ги растопи чашкум челичните зрна…
.
И после! И после – в последната вечер…
јас нејќам да мислам што потаму стана,
прошталниот шепот ти замрзна в усни,
ти гореа очи под веѓите густи!
Со нивниот пламен и со клетва света,
на заседа тргнав сред мојата чета.
.
А утринта кога зрив чела ни спраши
ти не беше веќе в редовите наши,
но скипеа борци со одмазда жолчна,
и видов! о видов – кога бојот почна
развихреа сите со твојата сила –
ко елени брзи и лесни ко птица.
А твоите очи се искреа гневно
во нивните потни, распалени лица…
.
Три дена на раце те носевме збрана,
со тага и болка во погледот срчен,
и секоја капка од твојата рана
ко крвава жар ни капеше в срце.
.
Циклусот „Молитви“ или „Молитви на моето тело“
.
РАЃАЊЕ НА ЗБОРОТ
.
Прва молитва – Молитва за еден обичен но уште непронајден збор
.
МОЛИТВА ЗА ЕДЕН ОБИЧЕН НО УШТЕ НЕПРОНАЈДЕН ЗБОР
.
Втора молитва на моето тело
ВТОРА МОЛИТВА НА МОЕТО ТЕЛО
Ова тело што лежи како мост меѓу два брега,
Ова тело што живее од мугрите на твоите желби,
Ќе биде и утре какво што е сега,
Само со два белега повеќе од две лути стрелби,
Ова тело што лежи како мост меѓу два брега.
Ова тело што лежи како мост и трпеливо одамна чека
Да помине веселник некој и да го пробуди пак,
Протечи под ова тело како скротена река
Да заечи силно од нежност со секој извиен лак,
Ова тело што лежи како мост и трпеливо одамна чека.
Ова тело што лежи како мост некој да го плени
За да го улови во него својот заборавен лик
Ќе стане со сите будења и мени
На нестварни желби стварен светилник,
Ова тело што лежи како мост некој бран да го плени.
.
Трета молитва на моето тело
.
ТРЕТА МОЛИТВА НА МОЕТО ТЕЛО
Што си: девојка, жена, мајка?
Што сити што бдееш пред овој храм
во кој со тишина се лечи
телото мое, молитвено што клечи.
Светлина ли, мрак ли твоето идење му носи.
Што си: девојка, жена, мајка, што си?
Што си ти застаната со спокој темен
пред ова тело чиј глас со виј го гони
ветрот што лута, под тајни небосклони,
чиј глас е жед и виј на вијот земен.
Што си ти застаната со спокој темен?
Што си: девојка, мајка, жена
ти — скаменета пред влезот на овој храм
со моќно име: ПОБЕДУВАМ,
па ова тело возвишено го крена.
Што си ти: девојка, мајка, жена?
ЧЕТВРТА МОЛИТВА НА МОЕТО ТЕЛО
Овде си над ова тело, како смирено крило,
ти – толку разумно – толку студено штедра,
па сакам да се помолам за она што веќе било,
зашто иднината во сите срца е ведра.
Сплети ги тие светлини, тоа горење бело,
тие светкавици во темнина што спијат,
обвиј го со нив денес ова гордо исправено тело,
сеедно – како камшик или ко бршлен вијат.
Сплети ги в огромна лузна, скамени ги во вера,
дај ми, дај таа светлина со кошмар да ја пијам,
зашто се она што потемнува во Вчера
јас како светло Утре во длабини го кријам.
ПЕТТА МОЛИТВА НА МОЕТО ТЕЛО
Зар ќе го испливаш ова тело, овие шеметни височини
ветре на тишината, пеперуго на сонот недоболина.
Каде потаму во мене? Застани, неуморо, почини
на овој камен каракамен, на оваа голина.
Зар ќе испливаш од ова тело, од овој темен вител,
танчарко на сите подземни, сите нескротени води.
Ти си само овде како прастар жител
и играш врз ова тело гневно што те роди.
Заробени сме сега во игра, во круг,
и носени од тмурна и нестварна плима
цел живот патуваме еден до друг,
и секој го крие она што го има.
ШЕСТА МОЛИТВА НА МОЕТО ТЕЛО
.
.
СЕДМА МОЛИТВА НА МОЕТО ТЕЛО
Твојата молбена закана, твојата лукавост нежна
и сите твои слатки измами ги знам.
Дали оваа игра денеска толку ми стежна
па пред тебе до болка и јас се разголувам.
Ти знаеш – на ова место нема никаква трага,
ни хисник овде ни ѕвер некаков мине.
Биди милозлива, биди дарежлива и блага
со ова тело од чекање што гине.
Ова тело личи на жедна суводолица
поцрнета од сонце, испукана од жега.
Ова тело е истрајно и гладно како јаловица.
Биди му родилка, зачни го повторно сега.
ОСМА МОЛИТВА НА МОЕТО ТЕЛО
Под овој меч,
под овој меч на тишината,
под ова отворено небо,
овие трпетлики,
лежи ова в неврат издолжено тело,
со око стрела в око на вишните,
земјата ја корне со чело.
Под овој меч,
под овој меч на тишината
кој ќе ја смисли таа непозната љубов,
тој збор што не постои во речникот
на скојдневните средби,
на секидневните поздрави,
во очајот на оставените,
во мирот на погубените,
во гласот на вљубените.
Издолжено в неврат лежи ова тело,
со око стрела в око на вишните,
замјата ја корне со чело.
Земјо,ти веќе не си земја,
ти си грутка надеж,
црна од мака, од соништа зелена,
ти си око фрлено во вселена.
Кој ќе ја смисли таа непозната љубов-
пред ова будење
пред ова заспивање-
тоа е чудо во чудо,
тоа завивање!
Издолжено в неврат лежи ова тело
под овој меч,
под овој меч на тишината,
земјата ја корне в чело,
на рамо ја носи месечината.
Готово, месечино, довека готово!
Во твојата преполна шарена мрежа,
мрежа од страдања,
во твојата мрежа од лаги и измами
од притворства и слатки бладања,
од многу надеж изгубени,
нема веќе место за никого,
најмалку за тие што се вљубени.
Боли, месечино. Нека боли.
Болат твоите ребра погодени.
Под тебе светот и ние сме голи.
Штотуку родени.
Кој ќе ја смисли таа непозната љубов,
пред ова будење
пред ова заспивање.-
Тоа чудо во чудо,
тоа завивање.
„Осмата молитва на моето тело“ или „Кој ќе ја смисли таа љубов“ е песна во која субјектот трага по постоењето на чудото на љубовта кое е меѓу сонот и јавето, меѓу секојдневното и непознатото, меѓу надворешниот свет и него.
Во деветтата молитва, преку слика на „соѕидан град“, на „гулаб вечен“ што стои на кровот, се открива „страшната тајна“ на „телото што тече без тек“. Телото старее, животот минува, а лирскиот субјект посакува да најде начин тоа да остане вечно. Затоа, повторно му се враќа на зборот („Дали го откри тој збор, тоа име“), кој можеби е клучот на вечноста.
таа чудесна смрт од сино и бело,
од сино и бело во очите на ветерот
еве го тој непрокопсаник, тоа тело.
ДЕВЕТТА МОЛИТВА НА МОЕТО ТЕЛО
Еве го тоа место, тоа неизодливо тело,
распослано како нема глад.
Еве ги сите светлини и води
на овој соѕидан град.
Врз кровот негов гука гулаб вечен-
чудна една сказна од леб и од сребро…
Дали го откри тој збор, тоа име
што штрека во дното на секое ребро.
Дали ја откри таа страшна тајна,
тој уште нигде неживеан век,
дали откри колку светлините болат
над ова тело што тече без тек.
Еве го тоа место, тоа неизодливо тело,
таа глад што го распосла и роди.
Еве го овде тој соѕидан град,
соѕидан од светлини и води.
.
ДЕСЕТТА МОЛИТВА НА МОЕТО ТЕЛО
Еве го тоа место, таа заробена убавина,
таа чудесна смрт од сино и бело,
од сино и бело во очите на ветрот,
еве го тој непрокопсаник,тоа тело.
Еве го тоа место, таа свенлива убавина,
пред сите сегашности и пред сите дамнини,
пред твоето исконско темно неспокојство-
тие неизодливи нерамнини.
Ти стоиш овде немо и притаено
над овој стивнат и непознат вител.
Биди му пролет жуберлива и лековита
ако би му била повелник и жител.
И без да прашаш со древна љубопитност
дали е верен пленик на вистините,
влези тивко и незабележано,
влези со мудроста на годините.
ПОСЛЕДНА МОЛИТВА НА МОЕТО ТЕЛО
Црн е твојот ветар, а ноќта бела
и секој дамар напнат од зрелина.
Застани како меч во овој дрворед од тела
пред да се срушиш заслепено со белина.
Но и тогаш играта ќе продолжи пак
со иста таинственост и иста чедност.
И тие треви што ќе те покријат со мрак
ќе изгорат во пожарот на твојата жедност.
.
Небиднина
1.
2.
3.
4.
5.
Во тишината