,

Ацо Шопов — живот и поетско творештво

За животот на Ацо Шопов

Ацо Шопов (1923-1982)

Ацо Шопов бил роден на 20 декември 1923 година во Штип, а починал во Скопје на 20 април 1982 г.

Во Штип завршил основно училиште и гимназија, а Филозофски факултет во Скопје.

Шопов бил активен учесник во НОБ од 1941 година.
По ослободувањето, работел и живеел во Скопје, каде бил уредник на неколку литературни списанија.

Објавил повеќе збирки поезија, но и активно преведувал, претежно од југословенски автори, но и дела од Шекспир, Корнеј, Крилов и др.

.
Македонската повоена поезија се дели во три фази кои ги следи и Шопов.
Во првата фаза, која ги опфаќа годините по војната, тој пишува борбена и патриотска поезија, во која сè е подредено на татковината. Тука спаѓаат збирките: „Песни“, „Пруга на младоста“ (заедно со Славко Јаневски), „Со наши раце“, „На Грамос“.
Следејќи ги тековите на модерната поезија, во следната, втора фаза пишува интимна лирика. Мотивите се: човековото битие, минливоста и смислата на животот. Тука спаѓаат збирките: „Стихови за маката и радоста“ и „Слеј се со тишината“.

Во последната фаза, поезијата на Ацо Шопов е исполнета со интровертност и автобиографски елементи во која спаѓаат збирките: „Ветрот носи убаво време“, „Небиднина“,  „Гледач во пепелта“.

 

Поетското творештво на Ацо Шопов

.
Од првата фаза на творештвото на Шопов се издвојува антологиската песна „Очи“ („Со наши раце“).

Песната „Очи“ е тажачка по загинатата другарка — соборец, Вера Јоциќ. Таа има баладичен, елегичен тон и претставува тажно сеќавање на трите долги дена кога партизаните ја носеле својата другарка на раце низ македонските планини. Тие се неми сведоци на нејзиното бавно умирање, но и сведоци на нејзината бестрашност и храброст.

Смртно ранетата партизанка ги изговорува во шепот своите проштални зборови.
Болката заради нејзината смрт кај борците предизвикува желба за одмазда, желба да се продолжи со борбата, да се биде како неа.

Блесокот на нејзините очи се вселува во очите на нејзините другари. Тој блесок е поттикот за новите борби за слобода.

.

Кликни на јазичето ОЧИ за да ја прочиташ целата песна!

.

Циклусот „Молитви“ или „Молитви на моето тело“

.
Циклусот „Молитви на моето тело“ е од збирката „Небиднина“. Тој содржи 12 песни и претставува заокружена тема. Централен симбол во циклусот е телото. Тоа е претставено како митски облик — првично тело, кое го достигнува својот врв и бујност во љубовта. Опаѓањето на бујноста, разочараноста од староста и од смртта (небиднината) се темните мотиви кои го окупираат вниманието на поетот. Тој се враќа кон молитвите, кон бајачките, кон древните ритуали на гонењето на лошиот дух на смртта со гест, музика и збор.
.
Со првата песна од циклусот „Раѓање на зборот“, Ацо Шопов ја отвара темата на зборот во македонската поезија.
Песната започнува со метафизичка слика на камената шума над која чади ноќта. Тоа е слика на хаосот пред создавањето на светот. Поетот и зборот се дел од таа шума. Креативно, поетот го поистоветува зборот со светлината. Во Светото писмо, Бог ги создава земјата и небото и потоа ја издвојува светлината; поетот го издвојува зборот. Модриот јаглен метафорички го претставува огнот. За поетот, зборот е тој што го претставува вистинскиот почеток. Со зборот, со говорот, човекот станува човек. Со зборот, со именувањето на предметите и појавите е и нашиот почеток. Со раѓањето на вистинскиот збор и поетот станува поет.
.

Кликни на јазичето РАЃАЊЕ НА ЗБОРОТ за да ја прочиташ целата песна!

Прва молитва – Молитва за еден обичен но уште непронајден збор
На зборот е посветена и следната песна, првата молитва — „Молитва за еден обичен но уште непронајден збор“.
Започнувајќи го мотивот на телото, молитвата е упатена кон пронаоѓање збор кој „личи на обично дрво“, на склопени дланки за молитва, вистински збор кој ќе нè израдува, ќе ни даде надеж.
Зборот што го бара поетот е поврзан со човековата исконска желба за вечна младост и вечен живот (еликсир).
.

Кликни на јазичето да ја прочиташ целата песна!

.
Втора молитва на моето тело
.
Во третата песна од циклусот, „Втора молитва на моето тело“, поетот го воведува мотивот на мостот. Мостот симболизира спојување, зближување. Неговото тело е мост и тој сака да се доближи до сè, да доживее, да види, да допре сè.
.

Кликни на јазичето за да ја прочиташ целата песна!

.
Трета молитва на моето тело
.
Мотивот на жената и на љубовта започнува со оваа песна. Но, кон овој мотив Шопов не приоѓа на едноставен начин. За него љубовта не е едноставна и уште на почетокот на песната го поставува тројството: девојка, мајка, жена (еротска љубов, мајчина, сопружничка).
Слично како Блаже Конески во „Болен Дојчин“ што ѝ се обраќа на Ангелина со: непозната жено, мајко, сестро, и Шопов ѝ приоѓа на љубовта. Исплашен од немирот и чувствата што му навираат, во дотогаш мирниот и спокоен живот (храм во кој со тишина се лечи) тој не знае што да направи. Дали да ги отвори портите и да ѝ дозволи на непознатата љубов да влезе во неговото срце? Но, тој нема избор — таа ПОБЕДУВА, таа доаѓа и го разбранува неговото тело, го прави да се чувствува моќен и возвишен.
Чувството на несигурност и страв наспроти чувството на љубовта во песната се дадени во постојан контраст (светлина — мрак; спокој, тишина — глас, виј; клечи — крена).
.

Кликни на јазичето да ја прочиташ целата песна!

.
Во следните молитви е присутна љубовта, еротиката, екстазата, задоволството, во една разиграна форма, преку специфичниот стил на Ацо Шопов.
.

Кликни на соодветното јазиче за да ја видиш целата песна!

 

„Осмата молитва на моето тело“ или „Кој ќе ја смисли таа љубов“ е песна во која субјектот трага по постоењето на чудото на љубовта кое е меѓу сонот и јавето, меѓу секојдневното и непознатото, меѓу надворешниот свет и него.

Во деветтата молитва, преку слика на „соѕидан град“, на „гулаб вечен“ што стои на кровот, се открива „страшната тајна“ на „телото што тече без тек“. Телото старее, животот минува, а лирскиот субјект посакува да најде начин тоа да остане вечно. Затоа, повторно му се враќа на зборот („Дали го откри тој збор, тоа име“), кој можеби е клучот на вечноста.

Веќе во следната, десеттата молитва тој ќе рече:
.

Еве го тоа место, таа заробена убавина

таа чудесна смрт од сино и бело,

од сино и бело во очите на ветерот

еве го тој непрокопсаник, тоа тело.
.
Смртта доаѓа, таа доаѓа уште со самото наше раѓање, а телото е непослушниот „непрокопсаник“ кое ќе заминува во небиднината. Од тука, Шопов започнува со своето навлегување во небиднинскиот круг.

Кликни на соодветниот наслов за да ја видиш целата песна!

 

Небиднина
Централната песна во збирката „Небиднина“ на која ѝ претходат молитвите, е една од најубавите песни на Ацо Шопов. Во неа тој длабоко понира во своето битие и во битието на човекот воопшто. Навлегува во грозоморот, во темната крв кои ѝ се спротивставуваат на радоста на живеењето и љубовта.
1.
.
Патував долго, патував цела вечност
од мене до твојата небиднина.
Низ пожари патував, низ урнатини,
низ пепелишта.
По жега, по суша, по невиделина.
Се хранев со лебот на твојата убавина,
пиев од грлото на твојата песна.
Не гледај ги овие црни суводолици
што го параат моето лице —
ми ги подари лицето на земјата.
Не гладај ги овие нерамнини врз плеќите
ми ги донесе умората на ридјето.
Погледај во овие раце —
два огна,
две реки
темно чекање.
Погледај во овие дланки —
две полиња,
две суши
глуво лелекање.
Патував долго, патував цела вечност
од тебе до мојата небиднина.
.
2.
.
A сѐ се случи една ноќ,
ноќ стебла,
ноќ лисје,
ноќ студен ров.
Паднав, потонав во високи треви,
во треви и густа мов.
Се случи тоа една ноќ,
вистинито и невистинито,
налик на старинска приказна
закопана длабоко во свеста.
Ти дојде и ме однесе како глува поплава,
како матица од подземни места.
.
И сега сам,
пред овој рид од болка и човештина,
на патишта што не ги знам
завивам од глад и пцости.
Ти дојде како црна вода на болештина
со која се болува довек
од сите проклетства и злости.
.
3.
.
Водо непроѕирна, водо црна,
ти што откинуваш секој ден
по еден никнат цвет
од каменот на моето чело
и го фрлаш во мрачни бездни
под леката лушпа на своето тело,
водо непроѕирна, водо црна,
кој ти го даде тој облак
на таа мисла прекрасна и страшна
што го обвива моето срце
како стебло млада срна,
кој ти го даде тоа име
водо непроѕирна, водо црна.
.
Кој тоа невидлив во мене седи
и пали таен оган,
кој и го руши на крвта ѕидот,
кој ми го краде слухот,
кој одзема видот,
кој пласт врз пласје неуморен реди,
кој тоа невидлив во мене седи.
.
4.
.
Стебло што самееш на ридот,
мака во ровка земја,
кој ти ги даде моите очи
што зреат во сонот на твоите лисје.
Погледу зелен, зелено вишнеење,
кој не осуди на исто бдеење.
Стебло што самееш на ридот,
мако во ровка земја,
од каде твоите длабини во мене,
од каде ти во мојата крв.
Кој ги избриша со рака лесна
сите далечини,
сите близини,
кој ни ја досуди таа небиднина
да бидам стебло, да бидеш песна.
.
5.
.
Жено непозната, жено мудра,
ти што минуваш секогаш спокојна
крај овој прозор на темнината
глува за лелекот,
слепа за очајот,
од каде тоа лажно спокојство,
од каде во тебе мојата крв.
Жено, те чував како тешка тајна
што ќе ја откријам само оној ден
кога ќе се јави зазбивнато крвта
во час на страшна тишина
за смела последна реч,
светла како вишина,
остра како меч.
.
Од каде во тебе
мојата крв, жено.
Патував долго, патував цела вечност
од нас до нашата небиднина.
Во тишината

 

На крај, ќе се навратам на четиристишното бисерче, најмалата песна од втората фаза во творештвото на Шопов кога понира во својата интима. Таа е расположение на поетот, негова внатрешност, но која стана и наша:
.
Во тишината
.
Ако носиш нешто неизречено,
нешто што те притиска и пече,
закопај го во длабока тишина,
тишината сама ќе го рече.
/од
Ќе те интересира
Славко Јаневски (1920-2000) Славко Јаневски „Улица“
Пеколот претставен како инка - Сандро Ботичели Божествена комедија - Пеколот (со илустрации од Густав Доре)
Блаже Конески (1921-1993) Блаже Конески, живот и поетско творештво
Радован Павловски Радован Павловски, живот и поетско творештво
Рајко Жинзифов (1839 - 1877) „ Крвава кошуља “ од Рајко Жинзифов
Мите Богоевски - живот и творештво